عباس قدیمی قیداری؛ حسن رستمی
چکیده
در دورۀ قاجار مظاهر تمدنی جدید، نخست در کانونهای نوگرایی چون تهران و تبریز تأسیس شد و سپس بهتدریج با وجود موانع متعدد به ولایات دیگر راه یافت. از میان نهادها و مظاهر جدید از مدرسه و روزنامه ...
بیشتر
در دورۀ قاجار مظاهر تمدنی جدید، نخست در کانونهای نوگرایی چون تهران و تبریز تأسیس شد و سپس بهتدریج با وجود موانع متعدد به ولایات دیگر راه یافت. از میان نهادها و مظاهر جدید از مدرسه و روزنامه نام برده می‌شود که در تحول اجتماعی و فکری جامعه تأثیر بسزایی داشتند. در شهر زنجان، با وجود قرارگرفتن این شهر در سر راهِ دو کانون مهم تهران و تبریز، مظاهر تمدنی با تأخیر شکل گرفت که این موضوع معلول ساخت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زنجان بود. با این حال نهادهای جدید بهتدریج، تأثیرشان را در جامعۀ زنجان در میان برخی طبقات و گروهها بر جای گذاشتند. این مسئله تاکنون موضوع یک پژوهش مستقل واقع نشده است و جای خالی آن در مطالعاتِ مربوط به چگونگی و روند استقرار مظاهر تمدنی جدید در ولایات مختلف احساس می‌شود. پژوهش حاضر درصدد است تا چگونگی استقرار مدرسه و روند آشنایی جامعۀ زنجان با روزنامه و روزنامهخوانی و کوشندگان این مسیر را با تبیین موانع و دشواریها، آثار و نتایج بررسی کند. براساس مدعای پژوهش، با توجه به فضای نسبتاً آزاد عصر مظفری و همکاری عناصر اجرایی دولت و تجددخواهان، مظاهر جدید در زنجان تأسیس و با موفقیتهایی همراه شد؛ اما رقابتهای علما در قالب گروههای مخالف یکدیگر که بر اقشار مختلف تأثیر داشتند، موانع جدی‌ای را در مقابل مؤسسات جدید و علاقهمندان مظاهر جدید ایجاد کرد. این مقاله با اتکا بر منابع اصیل، روزنامهها و اسناد آرشیوی و خاندانی به روش توصیفی – تبیینی مسئله را بررسی کرده است.
