نظریه و روش در دوره‌بندی تاریخ ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات، گروه تاریخ

چکیده

دوره‌بندی تاریخ ساسانی (224 تا 651 م) از نکات مهم، در بررسی سیر تحول و دگردیسی این سلسلۀ مهم تاریخ ایران است. در این دوره‌بندی، به مبانی مشروعیت دولت ساسانی و جهان‌بینی مسلط در هر دوره از تاریخ آن توجه شده‌است. گفتار حاضر بر‌آن است تا با بررسی مبانی مشروعیت در پادشاهی ساسانی، به این پرسش پاسخ دهد که تاریخ سلسلۀ ساسانی به چه دوره‌هایی تقسیم می‌شود و این دوره‌بندی بر چه اساسی صورت‌گرفته‌است.
در این پژوهش که به روش توصیفی‌تحلیلی نوشته شده، سعی شده‌است تا مبنایی مدون برای دوره‌بندی تاریخ ساسانی فراهم شود. ازاین‌رو، دوران ساسانی به دو پادشاهی مقدس متقدم و متأخر (کیانی)  تقسیم شده‌است که هریک دارای مبانی مشروعیت متفاوتی هستند و خود به زیر‌دوره‌هایی مشخص تقسیم شده‌اند. اهمیت چنین دوره‌بندی هنگامی مشخص می‌شود که بدانیم چنین کاری تاکنون تنها یک‌بار صورت گرفته‌است. این پژوهش براساس مبانی مشروعیت و جهان‌بینی مسلط، در هر یک از دوره‌های تاریخ ساسانی پیکره‌بندی شده‌است؛ بنابراین، بدیهی است که تفاوت‌های بنیادین با دوره‌بندی پیشین داشته باشد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Theory and Method in Periodizing Sassanian History

نویسندگان [English]

  • hossein badamchi
  • esmaeil matloubkari
چکیده [English]

Periodizing Sasanian History (224-651 AD) is an important issue in studying the development and change in this important Iranian dynasty. The essential point in this periodization is a focus on legitimization methods and dominant world view in each segment of its history. The present essay will examine the ways in which Sasanian kingship was legitimized and how can this be used in a periodization of the dynasty. By dividing the Sasanian kingship into two early and late (Kayanid) holy kingships based on different methods of legitimization, and further sub-classifications, one can attempt a new periodization. The single previous study of the subject will be critically examined from a theoretical standpoint and social and economic circumstances will be taken into consideration in proposing a new theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Holy kingship
  • world view
  • Sasanian
  • Zoroastrian priesthood
  • Legitimation

مراجع

. آلتهایم، فرانتس و روت استیل، (1391)،  تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، ترجمۀ هوشنگ صادقی، تهران: علمی و فرهنگی.
. یادگار زریران، (1392)، تصحیح و ترجمة ژاله آموزگار، تهران: معین.
.  کتاب پنجم دینکرد، (1386)، تصحیح و ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: معین.
. ابن‌ندیم، محمدبن‌اسحاق، (1366)، الفهرست، ترجمۀ محمدرضا تجدد، تهران: امیر‌کبیر.
. اوشیدری، جهانگیر، (1371)،  دانشنامۀ مزدیسنا، تهران: مرکز.
. پیگولوسکایا، ن، (1387)، شهر‌های ‌ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان. ترجمۀ عنایت‌الله رضا، تهران: علمی و فرهنگی.
. ثعالبی، عبدالملک‌بن‌محمدبن‌اسماعیل ثعالبی نیشابوری، ( 1368)، تاریخ ثعالبی، پارۀ نخست ایران باستان، ترجمۀ محمد فضائلی. تهران: نقره.
. چوکسی، جمشید کرشاسپ، (1391)، ستیز و سازش: زردشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعۀ ایرانِ نخستین سده‌های اسلامی، ترجمۀ نادر میر‌سعیدی، تهران: ققنوس.
. دریایی، تورج، (1390)، شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
. ــــــــــــ، (1391)،  ناگفته‌های امپراتوری ساسانیان، ترجمۀ آهنگ حقانی و محمود فاضلی بیرجندی، زیر نظر اسماعیل سنگاری، تهران: کتاب پارسه.
. ـــــــــــ، (1392)،  ساسانیان، ترجمة شهرناز اعتمادی، تهران: توس.
 زند بهمن یسن، (1370)، تصحیح و ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
. سین‌لیان، جان، (1385)،  تاریخ روابط چین و ‌ایران، ترجمة جان هون نین، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی.
. شیپمان، کلاوس، (1390)،  مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: فرزان‌روز.
. نولدکه، تئودور، ( 1378)،  تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمۀ عباس زریاب‌خویی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
. عریان، سعید، (1392)، راهنمای کتیبه‌های ایرانی میانه، تهران: علمی.
. فردوسی، ابوالقاسم، (1388)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، دفتر اول تا هشتم، تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
. کارنامۀ اردشیر بابکان، (1390)، ترجمه و آوا‌نویسی بهرام فره‌وشی، تهران: دانشگاه تهران.
. مجمل‌التواریخ و القصص، (1389)، تصحیح و تحشیۀ محمدتقی بهار، تهران: اساطیر.
. مسعودی، علی‌بن‌حسین، (1370)، مروج‌الذّهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
. وبر، ماکس، (1392)، اقتصاد و جامعه، ترجمۀ عباس منوچهری، مهرداد ترابی‌نژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: سمت.
. ویسهوفر، ژوزف، (1388)، تاریخ پارس از اسکندر مقدونی تا مهرداد اشکانی، ترجمۀ هوشنگ صادقی، تهران: فرزان‌روز.
. یعقوبی، احمدبن‌ابی‌یعقوب، (1387)، البلدان، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
 
ب. مقاله
. دریایی، تورج، (1377)، «لقب پهلوی ،چهر از‌ایزدان، و شاهنشاهان ساسانی»، فصلنامۀنامۀ فرهنگستان، س4، ش4، (پیاپی 16)، ص 28 تا 32.
. نظری، علی‌اشرف، (1384)، «بحران مشروعیت: تأملی بر اندیشه‌های سیاسی یورگن هابرماس»، نامۀ فرهنگ، س15، ش58، ص 155 تا 167.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار