متغیرهای مؤثر بر روابط ایران و آمریکا از آغاز تا پایان جنگ جهانی دوم (با تکیه بر منافع فزاینده آمریکا در ایران)

نویسندگان

1 دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشگاه پیام نور قشم

چکیده

تبار‌شناسی مناسبات ایران و آمریکا از حیث شناخت موقعیت جهانی و منطقه‌ای، وضعیت سیاسی ایران در دو سده اخیر و وقوف بر دیپلماسیِ در دستور کار رجال ایرانی درخور توجه به نظر می‌رسد. نوشتار حاضر با تبیین مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر ماهیت مناسبات مذکور، در حد فاصل دوران سلطنت قاجار تا سال 1325ش/1947 م، برای پاسخ‌گویی به این سؤال تلاش می‌کند که: ضرورت‌های سیاسی‌اقتصادی دو کشور در ماهیت و چگونگی مناسبات میان آن‌ها چه تأثیری گذاشته است؟ دستاورد پژوهش که با رویکرد توصیفی‌تحلیلی انجام شده حاکی از این است که تمایل رجال ایرانی به حضور قدرت سوم، برای کاستن از فشار قدرت‌های سنتی روس و انگلیس، با هدف از میان بردن نابسامانی‌های اقتصادی و سیاسی بود. به علاوه، تلاش آمریکا برای حضور فعال‌تر در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی جهانی و بهره‌برداری از وضع راهبردی ایران، در چگونگی و چرایی این مناسبات سهم مؤثر داشته است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effective Variables on the Relations between Iran and United States during World War II (Based on the Increasing Interests of United States in Iran)

نویسندگان [English]

  • mahdi salah 1
  • ali soleimani 2
1 sistan and baloochestan University
2 University
چکیده [English]

The relations between Iran and United states can be considerable for a number of reasons such as the recognition of international and regional position, the political status of Iran in recent two decades and the diplomacy of Iranian authorities. The present essay endeavors not only to determine the effective factors in the relations between Iran and United States during World War II based on descriptive-analytical approach but also to answer this question: what is the impact of Economic- political necessities of Iran and United states on the formation of their relations? The outcomes of research demonstrate that the tendency of Iranian authorities to Third Power was not only for reducing the pressure of Russia and England but also for resolving the economic and political problems. Furthermore, the effort of United States for playing an active role in global economic and political fields and exploiting of the strategic position of Iran can have influence on the relations between two countries. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • United States
  • Third Power
  • Political Relations
  • Economic Relations
. آبراهامیان، یرواند، (1383)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و فتاحی، تهران: نی.
. آدمیت، فریدون، (1362)، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
. احیایی، زینب، (1382)، مستشاران آمریکایی در ایران به روایت اسناد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
. الکساندر، یوناه و آلن نانز، (1378)، تاریخ مستند روابط دوجانبه ایران و ایالات متحده آمریکا، ترجمه سعیده لطفیان و علی صادقی، تهران: قومس.
. الهیار صالح به روایت اسناد، (۱۳۸۱)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
. امبروز، استفان، (1363)، روند سلطه‌گری، ترجمه احمد تابنده، تهران: چاپخش.
. اوسطی، علیرضا، (1382)، ایران در سه قرن گذشته، ج۲، تهران: پاکتاب.
. برژکف، والنتین، (1357)، کنفرانس سران بزرگ، ترجمه ویدا ایزدی، تهران: توکا.
. بنجامین، ساموئل، (1369)، سفرنامه بنجامین، ترجمه حسین کردبچه، تهران: علمی.
. بهار، ملک‌الشعرا، (1357)، تاریخ احزاب سیاسی، ج1، تهران: کتاب‌های جیبی.
. بهزادی، حمید، (1352)، اصول روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
. بهنود، مسعود، (1377)، از سیدضیاء تا بختیار، تهران: جاوید.
. بیل، جیمز، (1371)، عقاب و شیر، ترجمه مهوش غلامی، تهران: شهرآب.
. بینا، علی‌اکبر، (1383)، تاریخ سیاسی و دیپلوماسی ایران، ج2، تهران: دانشگاه تهران.
. پرلاف، جیمز، (1371)، سایه‌های قدرت، ترجمه کریم میرزایی، تهران: رسا.
. جامی، (1381)، گذشته چراغ راه آینده، ویراستار بیژن نیک‌بین، چ۳، تهران: نیلوفر.
. ذوقی، ایرج، (1368)، ایران و قدرت‌های بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران: پاژنگ.
. --------، (1368)، تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت‌های بزرگ 1925- 1900، تهران: پاژنگ.
. رضازاده ملک، رحیم، (۱۳۵۰)، تاریخ و روابط خارجی ایران و ممالک متحده آمریکا، تهران: طهوری.
. روبین، باری، (1363)، جنگ قدرتها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران: آشتیانی.
. روحانی، فؤاد، (۱۳۵۲)، تاریخ ملی شدن صنعت شدن ایران، تهران: کتاب‌های جیبی.
. ساتن، الول، (۱۳۷۲)، نفت ایران، ترجمه رضا رئیس طوسی، تهران: صابرین.
. سیف‌زاده، سیدحسن، (۱۳۵۷)، مبانی و مدل‌های تصمیم‌گیری در سیاست خارجی، تهران: وزارت خارجه.
. شمیم، علی‌اصغر، (۱۳۸۴)،  ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: زریاب.
. شیخ‌الاسلامی، جواد، (۱۳۶۸)، اسناد محرمانه وزارت امور خارجه بریتانیا درباره قرارداد 1919 ایران و انگلیس، تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
. طلوعی، محمود، (1384)، حدیث نیک و بد؛ تاریخ پرماجرای روابط ایران و آمریکا، تهران: علم.
. عظیمی، فخرالدین، (1372)، بحران دموکراسی در ایران، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران: البرز.
. -----------، (1369). «قوام‌السلطنه و سودای چیره‌گر قدرت»، هفتاد مقاله، ج3، گردآوری مقالات ایرج افشار و یحیی مهدوی، تهران: اساطیر.
. علم، مصطفی، (1377)، نفت، قدرت و اصول؛ پیامدهای کودتای 28مرداد، ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران: چاپخش.
. فاتح، مصطفی، (1358)، پنجاه سال نفت ایران، تهران: پیام.
. فاوست، لویز، (1374)، ایران و جنگ سرد؛ بحران آذربایجان، ترجمه کاوه بیات، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
. فرانکل، جوزف، (1370)، روابط بین‌الملل در جهان متغیر، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
. فرمانفرماییان، حافظ، (2532)، تحلیل تاریخی سیاست خارجی ایران از آغاز تا امروز، ترجمه اسماعیل شاکری، تهران: مرکز مطالعات عالی بین‌المللی.
. فوران، جان، (1377)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
. فونتن، آندره، (1366)، تاریخ جنگ سرد، 2ج، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران: نو.
. کاتم، ریچارد، (1383)، ناسیونالیسم در ایران، ترجه احمد تدین، تهران: کویر.
. کدی، نیکی، (1385)، ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: علم.
. کسینجر، هنری، (1383)، دیپلماسی، ترجمه فاطمه سلطانی یکتا و رضا امینی، تهران: اطلاعات.
. کگلی، چارلز و اوجین ویتکف، (1382)، الگو و روند در سیاست خارجی آمریکا، ترجمه اصغر دستمال‌چی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
. لاجوردی، حبیب، (1377)، در صحنه‌هایی از تاریخ معاصر ایران؛ «سرآغاز پشتیبانی آمریکا از حکومت فردی در ایران»، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران: علمی.
. مارش دیوید، جری استوکر، (1384)، روش و نظریه در علوم سیاسی، مترجم امیرمحمد حاجی یوسفی، چ۲، تهران: پژوهشکده  مطالعات راهبردی.
. متقی، ابراهیم، (1376)، تحولات سیاست خارجی آمریکا، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
. محمدی، منوچهر، (1377)، مروری بر سیاست خارجی ایران دوران پهلوی، تهران: دادگستر.
. مدنی، سیدجلال‌الدین، (1361)،  تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم: اسلامی.
. مکی، حسین، (1362)، تاریخ بیست ساله ایران، تهران: امیرکبیر.
. منصوری، جواد، (1365)، نظری به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: امیرکبیر.
. موجانی علیرضا، (1384)، بررسی مناسبات ایران و آمریکا 1851-1325، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
. مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، (1375)، تاریخ روابط خارجی ایران، تهران: امیرکبیر.
. ------------، (1377)، صحنه‌هایی از تاریخ معاصر ایران، تهران: علمی.
. ------------، (1368)، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی، تهران: مؤلف.
. میروشنکف، ل.ی، (1345)، ایران در جنگ جهانی اول، ترجمه دخانیاتی، تهران: فرزانه.
. نجاتی، غلامرضا، (1378)، مصدق؛ سال‎های مبارزه و مقاومت، 2ج، تهران: رسا.
. یسلسون، آبراهام، (1383)، تاریخ روابط سیاسی ایران و آمریکا، ترجمه محمدباقر آرام، تهران: البرز.
 
ب. مقالات
. سلیمانی دهکردی، کریم، (1392)، «مخالفت‌ها علیه میلسپو در ایران (1321-1323)»، پژوهش‌های تاریخی، دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان، دوره جدید، س۵، ش۳.
. مجد، محمدقلی، (1388)، «میلسپو و مستشاران مالی در ایران (1922-1927م)، ترجمه مصطفی امیری، مطالعات تاریخی، س۶، ش27.
. یزدان‎فام، محمود، (1387 )، «مقدمه‌ای بر تحلیل سیاست خارجی»، فصلنامه مطالعات راهبردی،  س11، ش2.
 
ج. مذاکرات مجلس
. مذاکرات مجلس شورای ملی دوره دوم، قسمت دوم، 1328: 862 و 863..
. ------------------ دوره چهارم، 1300: 118 و 119.
 
د. روزنامه
. اطلاعات، 1323، ش5684: 1..