پژوهش های تاریخی

مقاله پژوهشی

نقش نامه سری پروکوپیوس درشکست حمله‌ی شاهپور دوم به سوریه در سال 359م.

احمد الحواط؛ محمدتقی ایمان پور؛ پدرام جم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22108/jhr.2022.132428.2317

چکیده

با روی کار آمدن شاهپور دوم ساسانی ( 379-309م) منازعات ساسانیان و رومی ها وارد مرحله جدیدی شد. سیاست شاهپور دوم در این دوره دستیابی به شهرهای ثروتمند سوریه بود. برای تحقق این هدف او سه بار در دهه 340 م. از طریق ... بیشتر با روی کار آمدن شاهپور دوم ساسانی ( 379-309م) منازعات ساسانیان و رومی ها وارد مرحله جدیدی شد. سیاست شاهپور دوم در این دوره دستیابی به شهرهای ثروتمند سوریه بود. برای تحقق این هدف او سه بار در دهه 340 م. از طریق تصرف شهر نصیبین و عبور از بخش علیای رود فرات تلاش کرد وارد سوریه شود که هر سه بار ناکام برگشت. شاهپور دوم در سال 359م، به پیشنهاد آنتونیوس یکی از سرداران رومی، تصمیم گرفت این بار از بخش میانی رود فرات به طرف سوریه پیشروی کند که این بار هم مواجه با شکست شد. هدف از این پژوهش پاسخ به این سئوال اساسی است که چرا شاهپور دوم، برغم انتخاب تاکتیک جنگی جدید، یعنی حمله مستقیم به سوریه، در جنگ 359 م شکست خورد ؟ به نظر می رسد نامه سری پروکوپیوس، یکی از سفرای رومی در ایران که توانست مخفیانه برنامه جنگی شاهپور برای حمله مستقیم به سوریه را به اطلاع رومیان برساند، در این شکست نقش اساسی داشت. زیرا رومی ها پس از اطلاع از نقشه جنگی شاهپور دوم ، اقدامات مختلفی؛ از جمله تقویت دفاعی ساحل فرات، تخریب یا محافظت از پل های آن، عدم رویارویی مستقیم با سپاهیان شاهپورو حضور در قلاع دفاعی شهرها در بین‌النهرین، را در پیش گرفتند. با این استراتژی آنها موفق شدند تا با اقدامات بازدارنده، از پیشروی سپاهیان شاهپور در سوریه جلوگیری کنند. ازآنجاییکه تا کنون در باره نقش نامه سری پروکوپیوس در شکست شاهپور دوم در جنگ سال 359 م. پژوهش مستقلی انجام نشده است. لذا در این پژوهش تلاش شده است با تکیه بر منابع نوشتاری کهن رومی ، شواهد باستانشناسی و ارزیابی موقعیت جغرافیایی منطقه و با رویکرد تاریخی و روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی دلایل ناکامی حمله‌ی شاهپور دوم به سوریه و نقش نامه سری پروکوپیوس در این شکست به پردازد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

مدرسه و روزنامه در زنجان عصر مشروطه؛ چالش‌ها و موانع

عباس قدیمی قیداری؛ حسن رستمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22108/jhr.2022.132519.2319

چکیده

در دورۀ قاجار مظاهر تمدنی جدید نخست در کانون‌های نوگرایی چون تهران و تبریز تأسیس و سپس به‌تدریج با وجود موانع متعدد به ولایات دیگر راه یافت. از میان نهادها و مظاهر جدید مدرسه و روزنامه را می‌توان نام ... بیشتر در دورۀ قاجار مظاهر تمدنی جدید نخست در کانون‌های نوگرایی چون تهران و تبریز تأسیس و سپس به‌تدریج با وجود موانع متعدد به ولایات دیگر راه یافت. از میان نهادها و مظاهر جدید مدرسه و روزنامه را می‌توان نام برد که در تحول اجتماعی و فکری جامعه تأثیر به‌سزایی داشتند. در شهر زنجان به‌رغم قرار گرفتن این شهر در سر راهِ دو کانون مهم تهران و تبریز، مظاهر تمدنی با تأخیر شکل گرفت که این موضوع معلول ساخت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زنجان بود. با این حال به‌تدریج نهادهای جدید تأثیرشان را در جامعۀ زنجان در میان برخی طبقات و گروه‌ها بر جای گذاشت. این مسئله تاکنون موضوع یک پژوهش مستقل واقع نشده و جای خالی آن در مطالعاتِ مربوط به چگونگی و روند استقرار مظاهر تمدنی جدید در ولایات مختلف احساس می‌شود. پژوهش حاضر درصدد است چگونگی استقرار مدرسه و روند آشنایی جامعۀ زنجان با روزنامه و روزنامه‌خوانی و کوشندگان این مسیر را با تبیین موانع و دشواری‌ها، تأثیرات و نتایج مورد بررسی قرار دهد. براساس مدعای پژوهش با توجه به فضای نسبتا آزاد عصر مظفری و همکاری عناصر اجرایی دولت و تجددخواهان، مظاهر جدید در زنجان تأسیس و با موفقیت‌هایی همراه گردید؛ اما رقابت‌های علما در قالب گروه‌های مخالف یکدیگر که بر اقشار مختلف تأثیر داشتند، موانع جدی در مقابل موسسات جدید و علاقه‌مندان مظاهر جدید ایجاد کردند. این مقاله با اتکا بر منابع اصیل، روزنامه‌ها و اسناد آرشیوی و خاندانی به روش توصیفی – تبیینی به مسئله پرداخته است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحول گفتمان سیاسی جبهه ملی چهارم از مشروطه خواهی به جمهوری خواهی

محمدحسین ایوبیان؛ حجت فلاح توتکار؛ عبدالرفیع رحیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 خرداد 1401

http://dx.doi.org/10.22108/jhr.2022.132375.2316

چکیده

اگرچه پس از قیام 15 خرداد 1342، در میان برخی نیروهای خارج از کشور جبهه ملی - همچون ابوالحسن بنی‌صدر - گرایش های جمهوری‌خواهانه شکل گرفته که آن نیز وامدار گرایش هایی در جبهه ملی اول تحت هدایت دکتر حسین فاطمی ... بیشتر اگرچه پس از قیام 15 خرداد 1342، در میان برخی نیروهای خارج از کشور جبهه ملی - همچون ابوالحسن بنی‌صدر - گرایش های جمهوری‌خواهانه شکل گرفته که آن نیز وامدار گرایش هایی در جبهه ملی اول تحت هدایت دکتر حسین فاطمی بود؛ و البته در میان نیروهای داخلی نیز افرادی چون داریوش فروهر آن را پذیرا بودند؛ با این حال گفتمان غالب جبهه ملی چهارم از هنگام تاسیس در سال ۱۳۵۶ تا چند ماه پایانی حکومت پهلوی «مشروطه‌خواهی و حمایت از قانون اساسی» بوده و در ماه‌های پایانی منتهی به انقلاب این گفتمان به سوی جمهوری‌خواهی و براندازی حرکت کرد. برای شناخت چگونگی روند این امر به تفسیر بی واسطه بیانیه‌ها، سخنان رهبران و مقالات نشریه ارگان جبهه با روش تحلیل گفتمان متنی پرداختیم. در این روش به کشف پارامترهای مربوط به گفتمان های قانون گرایی ، انقلابی گری، براندازی، جمهوری خواهی، مشروطه خواهی و...مبادرت شده است. بر اساس آنچه مشاهده گردید این تحول گفتمانی جبهه ملی به تدریج صورت گرفته و جبهه ملی از آبان ماه 1357 با بیانیه ۳ ماده ای پاریس از یک اپوزیسیون درون حکومتی به گروه مخالف اساس نظام تبدیل می‌شود. با این حال برخی تضادها نیز در این دوران در گفتمان جبهه ملی قابل مشاهده بوده که بیشتر می توان آنها را از مصلحت‌های سیاسی و حزبی دانست.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیلِ اسطوره‌شناختی و روان‌شناختیِ برخی از اساطیر تواریخِ محلی؛ مطالعه موردی: متونِ تاریخنگاری محلیِ اصفهان، خراسان و ایالاتِ ساحلی خزر تا قرنِ 9 ﻫ. ق

امیر آغایلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 خرداد 1401

http://dx.doi.org/10.22108/jhr.2022.132255.2311

چکیده

چکیده: یکی از موضوعاتی که تقریباً در تمامیِ متونِ تاریخ محلیِ سنتی به چشم می خورد، برخی روایاتِ اساطیری است. در این پژوهش تلاش خواهد شد تا با اطلاق و کاربستِ مقولات و مفاهیمِ اسطوره‌شناختی و روان‌شناختی، ... بیشتر چکیده: یکی از موضوعاتی که تقریباً در تمامیِ متونِ تاریخ محلیِ سنتی به چشم می خورد، برخی روایاتِ اساطیری است. در این پژوهش تلاش خواهد شد تا با اطلاق و کاربستِ مقولات و مفاهیمِ اسطوره‌شناختی و روان‌شناختی، به معانی و مفاهیمِ ژرف تری در پسِ ظواهرِ این اساطیر دست یافت. مفاهیم و مقولاتی همچون کهن‌الگو، مرکز، نمونه مینوی، اسطوره‌ی آغاز، ناخودآگاهِ جمعی و... لایه هایی از معنا را از حجاب خارج می‌کند؛ زنجیره ها و شبکه هایی از معنا که غالبا معطوف به تقویتِ شکیبایی و تاب‌آوریِ شعله‌ی لرزانِ هستیِ انسان در برابرِ مرگ و نیستی است. در عینِ حال این اساطیر، کارکردهایی همچون ارائه‌ی سرمشق و الگو نیز ایفا می‌کنند. از چشم‌اندازِ فردی- در مقابلِ رویکردِ جمعیِ مورد اشاره در عباراتِ فوق- و بر مبنای رویکردِ روانکاوانه نیز می‌توان به تحلیلِ این اساطیر پرداخت. از این منظر می‌توان مضمونِ بسیاری از این گزاره ها را ذیلِ دو مقوله ی "تقدس" و "تشخص" طبقه‌بندی کرد. براساسِ نظریه‌ی تحلیلِ رفتار متقابل و به انضمامِ نظریه‌ی بازی‌ها، نیتِ ناخودآگاهِ نهفته در پسِ این قبیل اسطوره ها و مضامین، ایجادِ آرامش و تسکین از پیِ بازیِ «من برترم از تو»، می باشد. در این مقاله، با تمرکز بر تواریخِ محلی و با بهره‌گیری از مفاهیمِ نظریِ اسطوره‌شناسانه و روانشناسانه و با رویکردِ تحلیلی، به موضوعِ مذکور پرداخته شده است.

مشاهده مقاله

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: مقالات آماده انتشار

نقش نامه سری پروکوپیوس درشکست حمله‌ی شاهپور دوم به سوریه در سال 359م.

چکیده

مدرسه و روزنامه در زنجان عصر مشروطه؛ چالش‌ها و موانع

چکیده

تحول گفتمان سیاسی جبهه ملی چهارم از مشروطه خواهی به جمهوری خواهی

چکیده

تحلیلِ اسطوره‌شناختی و روان‌شناختیِ برخی از اساطیر تواریخِ محلی؛ مطالعه موردی: متونِ تاریخنگاری محلیِ اصفهان، خراسان و ایالاتِ ساحلی خزر تا قرنِ 9 ﻫ. ق

چکیده