دوره 14 (1401)
دوره 13 (1400)
دوره 12 (1399)
دوره 11 (1398)
دوره 10 (1397)
دوره 9 (1396)
دوره 8 (1395)
دوره 7 (1394)
دوره 6 (1393)
دوره 5 (1392)
دوره 4 (1391)
دوره 3 (1390)
دوره 2 (1389)
دوره 1 (1388)
موضوعات = تاریخ ایران باستان
تعداد مقالات: 44
نقش نامه سری پروکوپیوس درشکست حمله‌ی شاهپور دوم به سوریه در سال 359م.
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اردیبهشت 1401
چکیده
با روی کار آمدن شاهپور دوم ساسانی ( 379-309م) منازعات ساسانیان و رومی ها وارد مرحله جدیدی شد. سیاست شاهپور دوم در این دوره دستیابی به شهرهای ثروتمند سوریه بود. برای تحقق این هدف او سه بار در دهه 340 م. از طریق ... بیشتر
امکان وجود یک سرزمین نیایی کهنتر برای مردمان پَرسواَ بر مبنای محتوای منابع مکتوب باستانشناختی و نامهای تاریخی اساطیری
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 21-38
چکیده
پیرو قرائت‌های صورت‌گرفته از ترجمۀ متون نوآشوری، نظر بر این است که برای نخستین‌بار در سدۀ نهم پیش از میلاد و در گزارشی از شلمانسر سوم، به مردمانی با نام «اتحادیه‌ای از بیست‌وهفت شهریار پَرسواَ» ... بیشتر
واکاوی گاهنگاری فرترکه‌ها با توجه به کاوش‌های استروناخ در تل‌تخت پاسارگاد
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 103-119
چکیده
مجموعة پاسارگاد مرکز مهمی در ایالت پارس است که کوروش دوم آن را بنا کرده است؛ حتی کمی از اهمیت این مکان با روی کار آمدنِ داریوش کاسته نشد. احترام هخامنشیان و حتی سلوکیان باعث شد تا حاکمان محلی پارس پس از ... بیشتر
پادشاهی میانه و شاهان خراج‌گزار ایران در متون کلاسیک چینی؛ بررسی یک ادعا
دوره 13، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 19-34
چکیده
تاریخ‌نگاری در چین، مانند هر کشور دیگری، از فرهنگ آن کشور ﻣﺘﺄثر است. در چین دست‌کم از قرن‌ها پیش از کنفوسیوس، سنت اساس فرهنگ مردم بود که به طور طبیعی بر اندﻳﺸﮥ مورخان چینی نیز ﺗﺄثیر نهاد. جهان‌بینی ... بیشتر
تحلیل نمادشناسانه و کهن‌الگویی اسطورۀ نبرد هوشنگ و مار سیاه در شاهنامۀ فردوسی
دوره 13، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 35-52
چکیده
در جوامع مختلف، نمادها و کهن‌الگوها مهم‌ترین عناصر ساختاری اسطوره‌ها را تشکیل می‌دهند. در اسطوره‌شناسی ایرانی نیز نمادها و کهن‌الگوها نقش بسیار مهمی برعهده دارند. اسطورۀ نبرد هوشنگ با مار سیاه یکی ... بیشتر
یک امپراتورِ ناشناخته در نقشبرجستة شاپور یکم ساسانی: تنگ‌چوگان؛ بیشاپور 3
دوره 12، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 71-94
چکیده
پژوهشگرهای خارجی و داخلی تاکنون پژوهش‌های ژرف و بررسی‌های موشکافانه‌ای دربارۀ نقوش برجستۀ ساسانی انجام داده‌اند. این پژوهش‌ها که به‌طور مداوم از آغاز قرن بیستم میلادی شروع شد و تا عصر حاضر ادامه ... بیشتر
تحلیل اسطورﮤ جمشید نقل‌شده در شاهنامه و تاریخ‌های اسلامی با رویکرد نقد کهن‌الگویی
دوره 12، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 87-104
چکیده
تمامی مضامین اسطوره‌ای و جهان‌بینی اقوام ابتدایی و مفاهیم مذهبی ملت‌های مختلف را که نشان‌دهندﮤ نمونه‌های عام سلوک آدمی است، باید کهن‌الگو نامید. این مضامین اسطوره‌ای در جوامع مختلف تکرارشونده ... بیشتر
تحلیل تاریخی سه ﺳﮑﮥ عرب‌ساسانی بیشاپور (سدﮤ نخست قمری)
دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 95-108
چکیده
اعراب مسلمان پس از فتح ایران، سکه‌هایی به سبک سکه‌های ساسانی با حاشیه‌ای به خط کوفی، ضرب کردند که به سکه‌های عرب‌ساسانی معروف شد. بیشتر سکه‌های عرب‌ساسانی نقره‌اند؛ اما در کنار آنها شمار فراوانی ... بیشتر
پیمان صلح ایلام و آشور در 674 پیش از میلاد؛ زمینههای شکلگیری و سرانجام آن
دوره 11، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 33-47
چکیده
پیمان صلح سال 674 پیش از میلاد میان ایلام و آشور، در تاریخ روابط این دو دولت، پیمانی منحصربه‌فرد محسوب می‌شود؛ زیرا تنها پیمان دوستاﻧﮥ میان دو دولت است که با اطمینان از آن سخن می‌گویند. متن و مفاد این ... بیشتر
ارتباط میان فریدون با ایزد آب در تمدن ایلام
دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 1-17
چکیده
مانند بسیاری از اساطیر ایرانی، فریدون نیز این قابلیت را دارد که در متون ودایی پیگیری شود؛ اما پس از جست‌وجو در این متون، تفاوت‌هایی میان نقش‌های فریدون در متون ودایی و میانه ایرانی دیده می‌شود. تاریخ ... بیشتر
نقش مسیحیان نسطوری در برقراری صلح میان ایران و بیزانس در سال630م
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 95-110
چکیده
پس از قتل موریس (Maurice) در سال 602م به دست فوکاس (Phocas)، مناسبات دیپلماتیک میان دولت بیزانس و ساسانیان به‌سرعت دگرگون شد. خسرودوم به بهانۀ خونخواهیِ موریس، استراتژی خود را برپاﻳﮥ نابودی کامل همسایۀ غربی ... بیشتر
مضمون تقابل خِرد و آز و جایگاه آن دراندیشۀ ایرانشهری
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 179-202
چکیده
تقابل خِرد و آز از کهن‌ترین، بنیادی‌ترین و پایاترین مضامین ایرانی است که در شکل‌دادن به حیات فکری و دینی و نیز اندﻳﺸﮥ سیاسی ایرانیان باستان نقش بسیار مؤثری داشته است؛ اما متأسفانه کمتر به چشم آمده ... بیشتر
ستیز و سازش أهل‌البُیُوتات و بزرگان با پادشاه در دورة ساسانیان (از خیزش ساسانیان تا پادشاهی قباد یکم)
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 203-227
چکیده
در دورة ساسانیان چندین خاندان کوچک و بزرگ در گسترة ایران پراکنده بودند که ازآن‌همه، هفت خاندان کارن، سورن، اسپاهبذ، مهران، اسپندیاذ، زیک و خود دودة ساسانی نژاده‌تر و نیرومندتر از دیگران بودند. هموندان ... بیشتر
بررسی عوامل تاریخی بنیاد شهرها با رویکرد به شهرهای ایران و میانرودان
دوره 9، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 73-90
چکیده
در بررسی این نکته که جوامع چه زمانی به شهرنشینی و مدنیت متمایل شدند و چه عواملی باعث این رخداد شد، مکاتب مختلف تاریخی و جغرافیایی هرکدام به یکی از عوامل مهم در پیدایش و ساختار شهرهای باستانی ﺗﺄکید کرده‌اند. ... بیشتر
تأملی بر تاریخ و آثار فرهنگی هپتالیان در ایرانِ عصر ساسانی
دوره 9، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 139-161
چکیده
گستردگی قلمرو ساسانیان گذشته از ثروت و قدرتی که برای شاهنشاهان ساسانی به ارمغان می‌آورد، در زﻣﻴﻨﮥ حفظ یکپارچگی ایران مشکلاتی را باعث می‌شد. نواحی شرقی ایران که با پایتخت و مرکز حکومت فاصله داشت، بیشتر ... بیشتر
پیامدهای صلح راندیا؛ تهاجم ترایان و جانشینان او به ارمنستان
دوره 9، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 163-176
چکیده
با هم‌مرزشدن ایران و روم در زمان مهرداد دوم اشکانی (124تا87پ.م)، رویارویی‌های پیوﺳﺘﮥ دو قدرت بزرگ برای دستیابی به مناطق مهم مرزی، به‌ویژه ارمنستان، آغاز شد. در سال 63میلادی، این رویارویی‌ها به انعقاد ... بیشتر
اعراب و شاهزاده‌نشین عربی خاراسن در دولت اشکانیان
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 1-14
چکیده
در دنیای باستان، موقعیت جغرافیایی ایران و اهمیت بازرگانی آن، ارتباط پارسیان را با اقوام مختلف موجب شد. به همین علت، ایران را گذرگاه حوادث یا چهارراه حوادث گفته‌اند و در تمدنهای باستان، هرگونه رخدادی ... بیشتر
نظریه و روش در دوره‌بندی تاریخ ساسانی
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 15-36
چکیده
دوره‌بندی تاریخ ساسانی (224 تا 651 م) از نکات مهم، در بررسی سیر تحول و دگردیسی این سلسلۀ مهم تاریخ ایران است. در این دوره‌بندی، به مبانی مشروعیت دولت ساسانی و جهان‌بینی مسلط در هر دوره از تاریخ آن توجه شده‌است. ... بیشتر
راه‌های ارتباطی خشکی در دوره هخامنشی
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 37-58
چکیده
با شکلگیری شاهنشاهی هخامنشی (559 تا 331 ق.م)، مناطق وسیعی با مردمان و آداب و سنن مختلف تحت فرمان ایران قرار گرفتند. اداره این مناطق مختلف نیازمند راه‌های ارتباطی مجهز و فراوانی بود تا دسترسی به همه قلمرو ... بیشتر
تبیین ماهیت شورش ساتراپی ارمنستان در عهد داریوش اول
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 59-74
چکیده
براساس گزارش کتیبه بیستون، با جلوس داریوش بزرگ، ساتراپی‌های مختلف شاهنشاهی هخامنشی سر به شورش برداشتند که شورش ساتراپی ارمنستان از جمله همین عصیان‌ها بود. در حوزه تاریخ ایران دوره هخامنشی، پژوهش‌های ... بیشتر
حدود مفاهیم «جبر» و «اختیار» در متون پهلوی و رابطة آنها با نقش انسان در تاریخ در اندیشة مزدیسنا
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 75-98
چکیده
اندیشۀ مزدیسنا، بسان دیگر مکاتب دینی و فلسفی، جایگاه بسیار ویژه‌ای برای موضوع «جبر» و «اختیار» در نظر داشته است. با بررسی متون کهن برای شناخت این آیین که شامل ریگ ودا و اوستا و متون پهلوی است، ... بیشتر
تأثیر جنگ‌های ایران و بیزانس (603 تا 628 م) در فروپاشی دولت ساسانی
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 99-110
چکیده
ایران ساسانی در اوایل سدۀ هفتم م، در اثر جنگ‌های طولانی با امپراتوری بیزانس (603 تا 628 م) و شکست بعدی آن، توان نظامی و دفاعی خود را از دست داد و به بحرانی سیاسی و اقتصادی گرفتار شد. پیش از این، براساس مطالعات ... بیشتر
ایزد مِهر و آرایش فهرست‌های جغرافیایی در کتیبه‌های هخامنشی و ساسانی
دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 111-130
چکیده
تقسیم‌بندی جهان به بخش‌های مختلف، از مسائلی است که با آغاز زندگی اجتماعی بشر در گوشه و کنار جهان شروع شده‌است و هنوز هم ادامه دارد. قدیمی‌ترین تقسیم‌بندی‌ها دارای جنبه اسطوره‌ای و افسانه‌ای است ... بیشتر
شواهد باستانشناختی جدید از حضور تاریخی اقوام سکایی در ایران
دوره 7، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 17-32
چکیده
سکاها به عنوان یکی از مهم‌ترین اقوام، در هزاره اول قبل از میلاد، در مطالعات تاریخی و باستانشناسی ایران اهمیت بسزایی دارند. این قوم در برهه‌ای از تاریخ ایران، یعنی دورۀ مادها، وارد ایران شدند و برای ... بیشتر
واپسین ساسانیان در تخارستان و چین و ژاپن
دوره 7، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 45-60