• صفحه اصلی
  • مرور
    • شماره جاری
    • بر اساس شماره‌های نشریه
    • بر اساس نویسندگان
    • بر اساس موضوعات
    • نمایه نویسندگان
    • نمایه کلیدواژه ها
  • اطلاعات نشریه
    • درباره نشریه
    • اهداف و چشم انداز
    • اعضای هیات تحریریه
    • اعضای مشورتی هیات تحریریه
    • همکاران دفتر نشریه
    • اصول اخلاقی انتشار مقاله
    • بانک ها و نمایه نامه ها
    • پیوندهای مفید
    • پرسش‌های متداول
    • فرایند پذیرش مقالات
    • اخبار و اعلانات
  • راهنمای نویسندگان
  • ارسال مقاله
  • داوران
  • تماس با ما
 
  • ورود به سامانه ▼
    • ورود به سامانه
    • ثبت نام در سامانه
  • English
صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله
  • ذخیره رکوردها
  • |
  • نسخه قابل چاپ
  • |
  • توصیه به دوستان
  • |
  • ارجاع به این مقاله ارجاع به مقاله
    RIS EndNote BibTeX APA MLA Harvard Vancouver
  • |
  • اشتراک گذاری اشتراک گذاری
    CiteULike Mendeley Facebook Google LinkedIn Twitter Telegram
پژوهش های تاریخی
مقالات آماده انتشار
شماره جاری
شماره‌های پیشین نشریه
دوره دوره 10 (1397)
دوره دوره 9 (1396)
دوره دوره 8 (1395)
شماره شماره 4
شماره شماره 3
شماره شماره 2
شماره شماره 1
دوره دوره 7 (1394)
دوره دوره 6 (1393)
دوره دوره 5 (1392)
دوره دوره 4 (1391)
دوره دوره 3 (1390)
دوره دوره 2 (1389)
دوره دوره 1 (1388)
ملک پور شهرکی, زهرا, سعیدی انارکی, فریبا. (1395). بررسی یادگاری‌های مسجد جامع اصفهان. پژوهش های تاریخی, 8(2), 117-132. doi: 10.22108/jhr.2016.20892
زهرا ملک پور شهرکی; فریبا سعیدی انارکی. "بررسی یادگاری‌های مسجد جامع اصفهان". پژوهش های تاریخی, 8, 2, 1395, 117-132. doi: 10.22108/jhr.2016.20892
ملک پور شهرکی, زهرا, سعیدی انارکی, فریبا. (1395). 'بررسی یادگاری‌های مسجد جامع اصفهان', پژوهش های تاریخی, 8(2), pp. 117-132. doi: 10.22108/jhr.2016.20892
ملک پور شهرکی, زهرا, سعیدی انارکی, فریبا. بررسی یادگاری‌های مسجد جامع اصفهان. پژوهش های تاریخی, 1395; 8(2): 117-132. doi: 10.22108/jhr.2016.20892

بررسی یادگاری‌های مسجد جامع اصفهان

مقاله 8، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 30، تابستان 1395، صفحه 117-132  XML اصل مقاله (1264 K)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jhr.2016.20892
نویسندگان
زهرا ملک پور شهرکی ؛ فریبا سعیدی انارکی
چکیده
مسجد جامع اصفهان نه تنها از نظر ارزش‌های معماری و هنری دارای اهمیت است، بلکه به عنوان پایگاه مستحکم اقتصادی و اجتماعی و مذهبی، در دوران حیات خود، نقش مهمی را ایفا کرده است. از دید معماران و مورخان هنر، این بنا به عنوان دایرهالمعارف هنر و معماری بررسی شده است. از دید بعضی از کارشناسان، یادگارنویسی بر دیوار بناهای تاریخی نوعی تخریب به شمار می‌رود؛ اما پاره‌ای از این دست‌نوشته‌ها حاوی اطلاعات اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و ادبی مهمی بوده که انعکاسی از حوادث و وقایع زمان خود هستند و همچون اسنادی ارزشمند ناگفته‌هایی درباره زمان تاریخی خود دارند. هدف از این پژوهش، شناخت این گروه از ارز‏ش‌هاست. در پژوهش حاضر ضمن معرفی دست‌نوشته‌ها، تلاش بر آن است تا این اطلاعات از درون آن‌ها استخراج شود. پرسش مطرح شده آن است که در یادگاری‌های مسجد جامع چه اطلاعات تاریخی نهفته بوده و میزان ارتباط متن نوشته‎ها با این مکان مذهبی تا چه حد است. این دست‌نوشته‌ها به لحاظ شیوه نگارش و سبک ادبی و تنوع محتوایی درخور بررسی بوده و معرف ادبیات عامیانه و اعتقادات مردمی هستند که یادگاری‌هایشان همچون اسناد و مدارک تاریخی در مسجد به جای مانده است. بیشتر موضوعاتی که در این دست‌نوشته‌ها به آن‌ها اشاره شده عبارت است از: آیات قرآنی و حدیث، اشعار، نوشته‌های ترکیبی، اسم نویسنده و تاریخ، درخواست‌ها، شرحِ‌حال نویسی، تمرین خط و درخواست حفظ نوشته و تعدادی یادگارنگاره با نقوش مختلف بر روی ازاره‌های سنگی و دیوارهای گچی و ستون‌های مسجد. در این مقاله که بیشتر حاصل کارهای میدانی نگارندگان است، تمام قسمت‌های مسجد بررسی شده و تا حد امکان سعی شده است، یادگاری‌ها و دست‌نوشته‌ها با دقت کافی خوانده شده و نوع خط و سطح خوشنویسی و محتوای آن‌ها نیز مشخص شود. 
کلیدواژه‌ها
اصفهان؛ مسجد جامع؛ یادگاری؛ دست‌نوشته؛ یادگارنگاره
موضوعات
تاریخ ایران اسلامی تا پایان زندیه؛ تاریخ معاصر ایران
عنوان مقاله [English]
The investigation of Memorials of Isfahan's Jameh Mosque
نویسندگان [English]
Zahra Malekpour Shahraki؛ Fariba Saeidi Anaraki
چکیده [English]
The Importance of Isfahan's Jameh mosque is not only for its architectural and artistic values but also for its function as a firm economic, social and religious base in its lifetime. Such considerable construction has been regarded as an encyclopedia for art and architecture by architects and historians. Although writing memorials on the walls of monuments led to their destruction, some of such manuscripts can demonstrate social, economic and religious information and reflect the historical documents and the events of their time. This essay endeavors to introduce such memorials and extract their historical information. The main questions of this research are: What kind of historical information can be obtained from these memorial and what is the relationship between these manuscripts and such religious construction? These manuscripts can not only be investigated in terms of writing method, the literary style and the content but also present the folk literature and people's beliefs. Moreover, some of them can be regarded to be a source of historical documents because of their terms. The major subjects in such manuscripts are Quran's verses and Hadiths, poetries, complex Writing, writer's name and date, requests, autobiographies, writing practice and demanding for keeping the manuscripts. There are also some memorial motifs and figures including hands images, cavalier(horse rider), patterns of human, animals, plants and geometric figures on walls and pillars of mosque.

The present essay tries to examine all parts of mosque by employing field research method and precisely determining the context, the type of calligraphy and its level of manuscripts. 
کلیدواژه‌ها [English]
Isfahan, Jameh Mosque, Memorials, Manuscripts, Memorial Motifs and Figures
مراجع

. قرآن کریم، (1381)، چ۴، قم: اسوه.

. ابن‌فقیه، احمد، ( 1379)، مختصرالبلدان، ترجمه ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

. ابوالخیر، ابوسعید، (1368)، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، مقدمه سعید نفیسی، چ۳، تهران: کتابخانه سنائی.

. بلاذری، احمد، (1337)، فتوح‌البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران: نقره.

. حافظ، شمس‌الدین محمد، (1383) دیوان حافظ، چ۲، تهران: احیاء کتاب.

. جناب، میرسیدعلی (ژان شاردن)، (1376)، الاصفهان، به کوشش محمدعلی ریاضی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.

. خوارزمی، خطیب، (1376)، مناقب خوارزمی در منصب امام علی، مترجم ابوالحسن حقیقی، تهران: خانه کتاب.

. سعدی، (1388)، بوستان سعدی، مصحح عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.

. طبری، محمد بن جریر، (1362)، تاریخ طبری، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

. کاشانی، محتشم، (1379)، دیوان محتشم کاشانی، مصحح اکبر بهداروند، ج1، تهران: نگاه.

. گالدیری، اوژینو، (1370)، مسجد جامع اصفهان، ترجمه عبدالله جبل عاملی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.

. ---------، (1392)، مسجد جامع اصفهان، ترجمه عبدالله جبل عاملی، اصفهان: فرهنگستان هنر.

. گدار، آندره، یدا گدار، ماکسیم سیرو، (1371)، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، ج۱و2، مشهد: آستان قدس رضوی.

. مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد، (1385)، محاسن اصفهان، ترجمه حسین بن محمد آوی، به کوشش اقبال آشتیانی، اصفهان: شهرداری اصفهان.

. مجلسی، محمدباقر، (1362ق)، بحارالانوار، تحقیق و تعلیق سیدجواد علوی، ج39، تهران: دارالکتب اسلامیه.

. محمدباقر، (1291ق)، یادگاری‌های مدرسه چهارباغ اصفهان، به دستور ظل السلطان، نسخه خطی، کتابخانه مجلس شورا.

. منذری، زکی‌الدین ابومحمد عبدالعظیم بن عبدالقوی، (1360)، التکمله لوفیات النقله، ج۳، بیروت: مؤسسه‏الرساله.

. نصرآبادی، ملا فضل‎علی، (1385)، دیوان مجلس افروز، قم: الطیار.

. هروی، ابوالحسن علی بن ابو بکر، (1423ه.ق)، الاشارات الی معرفه الزیارات، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.

. هنرفر، لطف‌الله، (1344)، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان: کتابفروشی ثقفی.

. ---------،  (1373)، آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، اصفهان: گلها.

. یاقوت حموی بغدادی، (1383)، معجم‌البلدان، مترجم علی نقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.

. یعقوبی، احمد ابن اسحاق، (1356)، البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

 

ب. مقالات

. بهرامی، مریم، (1358)، «کشف تاریخ جدید نقاشی دیواری در گاو چاه مسجد جامع اصفهان»، اثر، ش۲۲ و 23، ص185 تا 195.

. شاهمندی، اکبر و شهاب شهیدانی، (1391)، «بررسی و تحلیل یادگارنویسی در بقعه پیربکران اصفهان از دوره ایلخانی تا عصر قاجار (1343-682ه.ق/1924-1283م)»، پژوهش‌های تاریخی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره دوم (پیاپی14)، ص 45 تا 64.

. صالحی کاخکی، احمد، (1378)، «یادگاری‌های گنبدخانه تربت شیخ جام»، رواق، ش3، ص69  تا 77.

. --------------، (1379)، «یادگاری‌های گنبدخانه مزار مولانا زین‌الدین ابوبکر تایبادی»، رواق، ش5، ص23 تا 29.

. گدار، آندره، (1346)، «مسجد جامع عتیق اصفهان»، ترجمه جلال ستاری، هنر و مردم، ش۶۱ و 62، ص65 تا 67.

. منتظرالقائم، علی‌اصغر، (1377)، «نخستین فاتح اصفهان بعد از اسلام»، پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان، ش15، ص25 تا 34.

 

ج. مجموعه مقالات

. خسروجردی، معظم و مریم محمدی، (1381)، «مدرسه غیاثیه خرگرد (خواف)»، به کوشش کاظم ملازاده و مریم محمدی، دایره‌المعارف بناهای تاریخی ایران در دوره اسلامی5: مدارس و بناهای مذهبی، تهران: سوره مهر، ص104 تا 106.

. گوبه، هانیس، (1365)، «شهر اصفهان»، نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران، به کوشش محمدیوسف کیانی ، تهران: ارشاد اسلامی، ص 284 تا  301 .

 

د. کتاب های لاتین

. Galdieri,Eugenio).2011). Masjed-e Jome,Isfahan: Three Contributions to the Knowledge of its Material History”. Researcher center of Iranian Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization. Embassy of Italy. Tehran. P49.p 60.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 297
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 302
صفحه اصلی | واژه نامه اختصاصی | اخبار و اعلانات | اهداف و چشم انداز | نقشه سایت
ابتدای صفحه ابتدای صفحه

University of Isfahan

Journal of Historical Researches
Journal Management System. Designed by sinaweb.